ต้นสนทะเล (Casuarina equisetifolia) เป็นไม้กลางแจ้ง ที่เจริญเติบโตได้ในดินร่วนซุย มีความชื้นหรือเป็นดินร่วนปนทรายที่มีการระบายน้ำได้ดี โดยสามารถเจริญเติบโตได้ดีตั้งแต่ในพื้นดินที่มีระดับต่ำเท่ากับระดับน้ำทะเลไปจนถึงพื้นที่ที่มีความสูงถึง 1,500 เมตร จากระดับน้ำทะเล โดยมักพบขึ้นอยู่ตามชายฝั่งทะเลเป็นส่วนมาก (https://kubiodiversity.ku.ac.th/)
ระบบรากของต้นสนทะเลมีลักษณะพิเศษคือ รากแผ่กระจายในแนวราบและแนวดิ่ง ช่วยยึดเกาะดินได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถสร้างโครงข่ายรากที่แน่นหนาภายในระยะ 1-2 เมตรจากโคนต้น ลดอัตราการพังทลายของดินได้มากถึง 50-70% ในพื้นที่ชายฝั่ง
คุณสมบัติทางสรีระวิทยาที่สำคัญคือ มีต่อมขับเกลือพิเศษบนใบ สามารถทนความเค็มได้สูง ใบมีลักษณะเรียวเล็ก ลดการคายน้ำในสภาพอากาศร้อน ระบบรากสามารถดูดซึมน้ำและธาตุอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ
สนทะเลยังมีความสามารถในการเติบโตได้ดีในดินทรายที่มี pH 5.5-7.5 ทนต่ออุณหภูมิสูงถึง 40-45 องศาเซลเซียส ต้านทานโรคและแมลงศัตรูพืชได้ดี
ต้นสนทะเล (Casuarina equisetifolia) มีทั้งผลกระทบเชิงบวกและเชิงลบต่อชายหาดและระบบนิเวศริมหาด สรุปประเด็นสำคัญได้ดังนี้:
ผลกระทบเชิงบวก
1. การป้องกันการพังทลายของชายหาด
- ระบบรากที่ลึกและแพร่กระจาย: รากของต้นสนทะเลสามารถหยั่งลึกและแผ่กว้าง ซึ่งช่วยยึดทรายให้คงที่ ลดการพังทลายจากแรงลมและคลื่น โดยเฉพาะในช่วงมรสุม
- ลดการเคลื่อนตัวของทราย: แนวต้นสนทะเลช่วยลดความเร็วลมที่พัดผ่านชายหาด ทำให้ทรายถูกพัดพาน้อยลง
- ป้องกันน้ำเค็ม: ต้นสนทะเลสามารถทนทานต่อน้ำเค็มและช่วยกรองน้ำเค็มไม่ให้ซึมลึกเข้ามาในพื้นที่ด้านใน ซึ่งส่งผลดีต่อพืชชนิดอื่น
2. การให้ร่มเงาและลดอุณหภูมิ
- ร่มเงาที่ต่อเนื่อง: ใบสนทะเลที่มีลักษณะเป็นเข็มให้ร่มเงากับพื้นที่ชายหาด ลดอุณหภูมิที่อาจสูงเกินไปในช่วงกลางวัน
- ผลดีต่อสัตว์: สัตว์ เช่น ปูและนกชายหาด อาศัยพื้นที่ใต้ต้นสนเป็นที่หลบภัยจากแสงแดดและผู้ล่า
3. การฟื้นฟูระบบนิเวศ
- การเป็นที่อยู่อาศัย: แนวต้นสนทะเลสร้างแหล่งที่อยู่อาศัยสำหรับนกบางชนิด
- การกักเก็บคาร์บอน: ต้นสนทะเลช่วยดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์จากชั้นบรรยากาศ ซึ่งช่วยลดผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ผลกระทบเชิงลบ
1. การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างชายหาด
- ยับยั้งการไหลเวียนของทราย: รากสนทะเลที่หนาแน่นช่วยกักเก็บทรายในพื้นที่เดิม แต่ในทางกลับกันก็ลดการไหลเวียนของทรายตามธรรมชาติ ส่งผลให้กระบวนการสร้างสมดุลของชายหาดเปลี่ยนไป
- การสะสมทรายผิดปกติ: เมื่อทรายสะสมมากเกินไปในบางจุด อาจขัดขวางการขึ้นลงของน้ำทะเลหรือการแลกเปลี่ยนสารอาหารในดิน
2. ผลกระทบต่อพันธุ์ไม้ท้องถิ่น
- การแพร่กระจายแบบรุกราน: ต้นสนทะเลเป็นพันธุ์ต่างถิ่นที่เติบโตเร็ว และสามารถแย่งทรัพยากร เช่น น้ำและสารอาหาร จากพืชพื้นเมือง ทำให้พืชชนิดอื่นสูญพันธุ์ไป
- การสร้างเงาแบบหนาแน่น: ใบสนทะเลที่ทึบแสงทำให้พืชท้องถิ่นที่ต้องการแสงแดดมากพัฒนาได้ยาก
3. ความเป็นกรดของดิน
- ใบที่มีสารอินทรีย์เฉพาะ: ใบสนทะเลที่หล่นลงพื้นมีสารที่อาจเพิ่มความเป็นกรดของดินเมื่อย่อยสลาย ส่งผลต่อการเติบโตของพืชชนิดอื่นที่ไม่ทนต่อดินที่มีค่า pH ต่ำ
- การสะสมอินทรียวัตถุ: ใบที่หล่นสะสมในปริมาณมากสามารถก่อตัวเป็นชั้นหนาทับถมบนทราย ทำให้ลดการระบายอากาศของดินและส่งผลเสียต่อรากพืชอื่น
