บ่อคณฑี โดมิโน่ตัวแรก ล้มทั้งกระดาน!

เขื่อนกันทรายและคลื่นปากคลอง (Jetty) ระบายน้ำของกรมชลประทาน ณ บ้านบ่อคณฑี ต.ขนาบนาก อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช สร้างขึ้นเพื่อป้องกันทรายไม่ให้ไหลมาปิดปากร่องน้ำ สร้างเสร็จเมื่อปี 2527 ความยาว 75 เมตร โดยกรมชลประทาน เนื่องจากในช่วงเวลานั้น กรมใช้คลองสายนี้เป็นคลองระบายน้ำออกทะเล จากพื้นที่ชลประทานแถบนั้น

Beach Lover ได้นำเสนอไปหลายครั้งแล้วถึงผลกระทบของเขื่อนกันทรายและคลื่นปากร่องน้ำ (Jetty) ซึ่งจะกีดขวางการเคลื่อนที่ของตะกอนเลียบชายฝั่ง ซึ่งในพื้นที่ อ.ปากพนัง มีทิศเคลื่อนที่จากทิศใต้ไปทางทิศเหนือ โครงสร้างนี้จึงส่งผลกระทบอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ต่อชายหาดทางทิศเหนือของโครงสร้าง โดยพบว่าเกิดการกัดเซาะไปถึง 87.7 เมตร ระหว่างปี 2517-2538

ผลวิเคราะห์แนวชายฝั่งก่อนและหลังการสร้างเขื่อนกันทรายและคลื่นปากคลองบริเวณบ้านบ่อคณฑี (ที่มา: สมปรารถนา 2545)

ในปี 2527 ชาวบ้านได้ทําหนังสือเรียกร้องไปที่สำนักงานชลประทานที่ 11 อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราชแจ้งให้ทราบถึงการกัดเซาะของแนวชายฝั่ง ซึ่งได้ส่งผลเสียหายต่อพื้นที่ของชาวบ้าน ทางเจ้าหน้าที่กรมชลประทานจึงได้เสนอแนะ ให้ทางส่วนราชการจังหวัดติดตามดูแลปัญหาการกัดเซาะของแนวชายฝั่ง หลังจากนั้นหน่วยงานที่รับผิดชอบได้แก่กรมชลประทาน และกรมเจ้าท่า ได้เข้ามาแก้ปัญหาในพื้นที่โดยการสร้างโครงสร้างรอดักทรายรูปตัวทีต่อยาวจากปากคลองระบายน้ำบ่อคณฑีไปจำนวน 19 ตัว และรูปตัวไออีก 4 ตัว รวมระยะทางประมาณ 4 กิโลเมตร แล้วเสร็จในปี 2543

หลังจากนั้น ชายหาดของ อ.ปากพนัง ก็ไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป พื้นที่ที่ไม่เคยกัดเซาะอย่างรุนแรงก็เกิดการกัดเซาะเนื่องจากผลกระทบของโครงสร้างป้องกันที่สร้างต่อๆกันมาอย่างโดมิโน่ มีการรื้อซ่อมโครงสร้างเดิมและสร้างโครงสร้างใหม่เรื่อยๆตลอดทั้งแนว แม้ว่าระยะต่อมา คลองระบายนี้ได้หมดฟังก์ชั่นการใช้งานไปแล้ว เพราะกรมชลประทานได้ปิดพื้นที่ชลประทานแถบนั้นไป แต่โครงสร้างนี้ก็ยังคงอยู่และนำพาความเสียหายมากมายตามมาเป็นลูกระนาด

โครงสร้างปากคลองระบายน้ำ ภาพเมื่อ สิงหาคม 2563
คลองระบายน้ำเดิม ภาพเมื่อ สิงหาคม 2563

ชายหาดทางทิศใต้ของโครงสร้างปากคลองนี้ เมื่อก่อนนี้พบว่าเกิดการทับถมของทรายจำนวนมาก เนื่องจากโครงสร้างนี้ได้ดักทรายไว้ทางทิศใต้ แต่ในระยะต่อมาได้เกิดการกัดเซาะอย่างรุนแรง สืบเนื่องจากโครงสร้างเขื่อนกันคลื่นนอกชายฝั่งที่สร้างต่อเนื่องมาตั้งแต่ อ.หัวไทร ระยะทางประมาณ 18 กิโลเมตร มาบรรจบเกือบถึงบริเวณปากคลองพอดี ส่งผลให้ตำแหน่งสิ้นสุดเขื่อนกันคลื่นนอกชายฝั่งเกิดการกัดเซาะอย่างรุนแรงจนเป็นเหตุให้กรมเจ้าท่าสร้างกำแพงกันคลื่นปิดทับพื้นที่ส่วนสุดท้ายนี้จนหมด

หาดทิศใต้ของปากคลอง ภาพเมื่อ สิงหาคม 2563

จะเห็นว่าเขื่อนกันทรายและคลื่นปากคลองระบายน้ำของกรมชลประทาน ณ บ้านบ่อคณฑี นับว่าเป็นโดมิโน่ตัวแรก ที่เปลี่ยนโฉมชายหาดปากพนังไปอย่างสิ้นเชิง โดยมิอาจหวนกลับคืนสภาพเดิมได้อีกแล้ว และปัญหาลักษณะเดียวกันนี้ได้เกิดขึ้นแล้วกับหลายพื้นที่ตลอดแนวชายหาดประเทศไทย

หากเราหยุดโดมิโน่ตัวแรกไม่ได้ … ล้มทั้งกระดาน